1

Guiding Principles

Het Masterplan 2050 definieert vier guiding principles die richting geven aan al onze activiteiten:
- Stop the Loss: de meest kritiek bedreigde soorten een toevluchtsoord bieden.
- Reverse the Red: bedreigde soorten beschermen en populaties herstellen.
- Expand the Green: natuur en ecosystemen uitbreiden. En ons gedrag als mens vergroenen.
- Brighten the Blue: water- en mariene ecosystemen versterken.
In dit rapport lichten we toe hoe deze principes in 2025 concreet vorm hebben gekregen.

1.1

Overzicht

  1. Stop the Loss

    Geen tijd te verliezen voor diersoorten die binnenkort dreigen uit te sterven. Voor sommige soorten is het zelfs al te laat in het wild. Voor deze ernstig bedreigde soorten zijn plekken als Diergaarde Blijdorp de laatste strohalm. Acute reddingsplannen zijn nodig om ervoor te zorgen dat deze soorten niet van de aardbodem verdwijnen. Nog nooit is de urgentie zo hoog geweest.

  2. Reverse the Red

    Het tij moet keren. Dat doen we met ‘Reverse the Red’. Dit is een wereldwijde samenwerking om het voortbestaan van wilde soorten en ecosystemen te garanderen. Vooraanstaande wetenschappers, pleitbezorgers en partners werken strategisch samen om zich in te zetten voor een data gestuurde en op wetenschap gebaseerde aanpak voor het behoud van soorten. Het gedroomde resultaat is dat deze soorten op een gegeven moment niet langer meer als bedreigd staan aangemerkt op de IUCN Red List. Wij zijn als Diergaarde Blijdorp verantwoordelijk voor de coördinatie van een aantal populatiemanagementprogramma’s onder de vlag van EAZA (European Association of Zoos and Aquaria) en WAZA (World Association of Zoos and Aquariums). In deze rol waarborgen wij de gezondheid van waardevolle reservepopulaties en zijn daardoor een onmisbare speler in het geheel.

  3. Expand the Green

    Expand the Green staat voor het vergroenen van landoppervlak. Het verlies leefgebied is momenteel één van de voornaamste bedreigingen voor soorten. Daarom gaat Expand the Green over het daadwerkelijk vergroten van het groen op land. Denk aan bossen, regenwouden, toendra’s en graslanden. Expand the Green gaat ook over het vergroenen van ons gedrag als mens. Ons hedendaagse consumptiegedrag leidt bijvoorbeeld tot het verlies van tropisch regenwoud. Door bomen te planten en ons gedrag te vergroenen, maken we samen de wereld groener en stellen we leefgebieden veilig: voor dier én plant.

  4. Brighten the Blue

    Brighten the Blue staat voor het herstel van onze wereldzeeën met gezonde koraalriffen en vispopulaties. Op dit moment hebben de zeeën flink te lijden onder klimaatverandering en koraalriffen dreigen voorgoed te verdwijnen. Gelukkig zien we wel dat koraalriffen herstellen onder de juiste omstandigheden. Onze expertise op dit gebied danken we aan ons indrukwekkende Oceanium. In onze aanpak richten we ons op soorten die indicatoren zijn voor een gezonde oceaan. Hierdoor dragen we indirect bij aan het behoud en het herstel van de oceaan als geheel zodat al het leven in de zee hier profijt van heeft. 

  5. Conclusie en stappen naar natuurherstel
1.2

Stop the Loss

In 2025 werd dit zichtbaar in verschillende initiatieven.

  1. 1

    Binnen Last Resort hebben we de eerste stappen gezet om vergeten diersoorten meer aandacht te geven. Dit jaar zijn gesprekken gevoerd met internationale partners om te onderzoeken hoe we kennis en zichtbaarheid van deze soorten kunnen vergroten. Het gaat hierbij vaak om dieren die minder charismatisch zijn, maar die een cruciale rol spelen in ecosystemen. In 2026 hopen we nieuwe Extinct in the Wild soorten, naast de levendbarende tandkarpers die we op dit moment al houden, binnen te halen in Blijdorp. Extinct in the Wild soorten zijn soorten die alleen nog maar voorkomen op plekken als dierentuinen. Voor deze soorten zijn dierentuinen en andere plekken letterlijk het Last Resort.

  2. 2

    Daarnaast hebben we mooie resultaten geboekt met ons eigen kweekcentrum voor de kritiek bedreigde Rwanda warm waterlelie. De Best Practice Guidelines die we geschreven hebben, zijn geïmplementeerd en worden continu aangevuld en geüpdatet. Dit heeft in het eerste jaar een kweekresultaat van 75 jonge planten en tientallen zaailingen voor 2026 opgeleverd. We zijn nu zelfs in staat om planten naar andere botanische tuinen (Bonn, Meise en Leiden) te brengen, zodat de populatie in botanische tuinen minder kwetsbaar wordt. Ook heeft het Nationale herbarium van Rwanda haar kweekcapaciteit kunnen verdubbelen door onze financiële steun.

  3. 3

    Voor de andere impactsoort binnen Last Resort: de Annam waterschildpad werken we met de EEP-coördinator aan een genetisch onderzoek naar de EEP populatie, waarmee we kunnen bepalen welke dieren geschikt zouden zijn voor herintroductie.

1.3

Reverse the Red

Het verlies van biodiversiteit gaat wereldwijd nog altijd in hoog tempo door. Voor Blijdorp betekent “Reverse the Red” dat we ons niet alleen richten op het beschermen van soorten die met uitsterven bedreigd zijn, maar ook dat we vroegtijdig ingrijpen om te voorkomen dat soorten in de gevarenzone komen.

  1. 1

    Binnen de African Plains was 2025 een bijzonder jaar: tien gezonde kuikens van de ernstig bedreigde Rüppellsgieren kwamen succesvol uit in het Europese populatie managementprogramma, waarvan vier in Diergaarde Blijdorp. Tegelijkertijd is er verder gewerkt aan de bouw van een internationaal consortium om deze roofvogel structureel te beschermen. Samenwerking met universiteiten, waaronder Wageningen University & Research en de Universiteit Utrecht, heeft geleid tot in totaal drie PhD-projecten waarin nieuwe kennis over genetica, gedrag en voortplanting wordt ontwikkeld. Dit wetenschappelijk fundament is essentieel voor duurzaam herstel.

  2. 2

    Daarnaast werd dit jaar een genetische tool die ontwikkeld is op basis van veren van Rüppellsgieren uit Blijdorp ingezet om een belangrijke populatie in Kenia in kaart te brengen. Deze tool ontwikkeld door Wageningen University & Research en Blijdorp gaat helpen om betrouwbaardere schattingen van wilde populaties Rüppellsgieren te verkrijgen. Hiermee krijgen we beter inzicht in hoe populaties er daadwerkelijk voor staan.

  3. 3

    Een andere tool die we in de praktijk hebben getest is de anti-stroperij tool voor neushoorns die ontwikkeld is door SmartParks. In 2025 voerden we een eerste test in Blijdorp uit en deze is succesvol uitgevoerd. Op dit moment beraden we ons op de vervolgstappen. Uiteindelijk moet deze tool in het wild ingezet kunnen worden om stroperij in een vroeg stadium te detecteren, zodat er hopelijk op tijd ingegrepen kan worden.

  4. 4

    Verder zijn we erg verheugd dat een gezamenlijke NWO aanvraag met Amsterdam UMC, University of Cape Town en de Wildlife Forensic Academy toegekend is. Met dit geld kunnen we gezamenlijk onderzoek doen naar het nauwkeuriger detecteren van moment van overlijden van gestroopte dieren. Wanneer we dat nauwkeuriger kunnen bepalen, is het gemakkelijker om criminele stroperij te veroordelen.

  5. 5

    In de African Jungle is het partnerschap met IBREAM en SmartParks verdiept. Door samen te werken aan een toepasbare GPS-halsband voor dwergnijlpaarden wordt de kennisbasis voor soortherstel verder vergroot. De samenwerking met IBREAM hebben we vastgelegd in een Memorandum of Understanding, hiermee verbinden we ons voor een langere periode aan elkaar. Op dit moment werken we aan een eerste proef met de GPS-halsband in Blijdorp. Wanneer deze proef succesvol is verlopen, willen we de GPS-halsband zo snel mogelijk gaan inzetten in het wild. Hierdoor hopen we meer te weten te komen over hoe dwergnijlpaarden hun leefgebied gebruiken. Met die kennis kunnen we de bescherming van deze bedreigde soort optimaliseren.

  6. 6

    Verder werkte we samen met de organisatie WAPCA en Wageningen University & Research aan een manier om haren van wilde witkruinmangabeys te verzamelen voor genetisch onderzoek. Ook in dit geval voerden we eerst een test uit in Blijdorp. Een fles met tape aan de binnenkant en voedsel als beloning werd gebruikt om de mangabeys te verleiden hun arm erin te steken. Hiermee hebben we een goede hoeveelheid haren kunnen verzamelen. Op de labs van Wageningen University & Research kijken we nu of hiermee genoeg DNA verzameld is. Hopelijk kunnen we in de toekomst deze flessen ook in het wild gebruiken om haren te verzamelen. Met het DNA uit deze haren kunnen we dan geïnformeerde beslissingen nemen over welke dieren we kunnen uitwisselen tussen de laatst overgebleven wilde populaties witkruinmangabeys in Ghana, waarmee we de genetische diversiteit in deze laatste populaties hopen te vergroten.

  7. 7

    Asian Corridors richtte zich sterk op impactsoort de Aziatische olifant. In 2025 hebben we verder gewerkt aan onze genetische tool, waarmee wilde populaties nauwkeuriger in beeld gebracht kunnen worden. Het concept van de tool is nu gereed wat betekent dat we in de testfase zijn beland. Verschillende labs in binnen- en buitenland, van o.a. de VU Amsterdam en het Wildlife Institute of India, werken hieraan mee. Het doel is om eind 2026 een geteste versie van de tool klaar te hebben liggen, waarna stap voor stap de implementatie van de tool kan gaan beginnen. De toetreding van WWF International en andere internationale partners tot het consortium geeft dit project internationale slagkracht. Daarmee wordt een belangrijke stap gezet naar het veiligstellen van de toekomst van deze iconische soort.

    Onze kennis over de genetica van Aziatische olifanten bleef in 2025 niet onopgemerkt. Zo publiceerden we samen met meerdere auteurs van de Wageningen University & Research een studie in Ecology & Evolution over de aanwezige ondersoorten bij de Aziatische olifant. Dit werd ook opgepikt door meerdere Nederlandse nieuwsmedia. Daarnaast ontving onze partner Mirte Bosse van de VU Amsterdam en Wageningen University & Research een Vidi beurs van de NWO. Hiermee is ons gezamenlijke onderzoek naar de genetische status van de Aziatische olifant voor de komende jaren veilig gesteld.

  8. 8

    We zetten ons ook op een ander gebied voor onze impactsoort in, namelijk vaccinontwikkeling tegen het dodelijke olifantenherpesvirus. Blijdorp was de eerste locatie waar het veelbelovend vaccin van de Universiteit Utrecht werd getest. Eerst bij de volwassen dieren om te checken op bijwerkingen en daarna bij de jonge, mannelijke kalveren die juist risico lopen op het krijgen van deze dodelijke ziekte. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Hopelijk hebben we hiermee eindelijk een remedie gevonden tegen dit dodelijke virus, wat ook steeds meer een probleem vormt voor de wilde populaties Aziatische olifanten.

  9. 9

    Ook in de Himalayan Peaks boekten we vooruitgang. Twee rode panda’s verhuisden vanuit Blijdorp naar India, om daar onderdeel te worden van een populatie die wordt ingezet om rode panda’s weer terug te brengen naar de natuur. Daarnaast is een gezamenlijk PhD-project gestart met de VU Amsterdam, waarmee de genetica van de rode panda verder wordt onderzocht. Deze genetische kennis helpt om het beheer van wilde en dierentuinpopulaties rode panda’s te verbeteren. Niet alleen binnen de dierentuinen, maar ook in hun natuurlijke habitat wordt gewerkt aan herstel: er zijn 25.000 bomen geplant om hun leefgebied te vergroten en veerkrachtiger te maken. Daarnaast zijn we één van de organisatoren van een wetenschappelijk symposium rondom de rode panda in november in 2025. Dit symposium zal in Nepal plaatsvinden en een groot deel van de wereldwijde experts op het gebied van de rode panda bij elkaar brengen. Gedurende dit symposium wordt de huidige staat van de rode panda populatie bepaald en van daaruit concrete acties en doelen gesteld voor deze bedreigde diersoort. Op basis van de uitkomsten van dit symposium kunnen we ook weer beter de toekomstige rollen en doelen voor Blijdorp bepalen als het gaat om de bescherming van de rode panda.

De geboortes van Rüppellsgieren, het verhuizen van rode panda’s naar de regio van herkomst, het testen van bruikbare tools ten behoeve van soortherstel en het starten van PhD-trajecten illustreren hoe Blijdorp concrete impact maakt op het herstel van ernstig bedreigde soorten. Door samenwerking met internationale partners is wetenschappelijke kennis vertaald naar tastbare resultaten. Daarmee leveren we een meetbare bijdrage aan het terugdringen van de rode lijst en vervullen we onze ambitie om soorten niet alleen te behouden, maar juist toekomst te geven.

1.4

Expand the Green

Natuurherstel vraagt meer dan alleen bescherming: ecosystemen moeten worden uitgebreid en versterkt. Met “Expand the Green” richt Blijdorp zich op vergroening, zowel lokaal als internationaal, maar werken we ook aan het vergroenen van ons consumentengedrag

  1. 1

    Binnen African Plains presenteren we dit jaar onze nieuwe samenwerking met JustDiggit. Deze samenwerking is erop gericht om synergie te creëren tussen onze soortbehoudactiviteiten binnen African Plains en de natuurherstelactiviteiten van JustDiggit in diezelfde gebieden. Binnen deze samenwerking hebben we als doel gesteld dat we de komende jaren elk jaar de oppervlakte van Blijdorp (38 ha) vergroenen door het aanleggen van zogenaamde buns in Afrika. In deze buns blijft water staan, wat vergroening mogelijk maakt en verwoestijning tegengaat. Dit jaar nog zullen we hiermee starten en zullen de eerste Blijdorp buns worden aangelegd.

  2. 2

    In de Himalayan Peaks is het planten van 25.000 bomen een tastbare mijlpaal. Daarmee komt het totale aantal bomen sinds de lancering van het Masterplan 2050 op 145.000. Dit draagt niet alleen bij aan de rode panda, maar ook aan het bredere ecosysteem waarin zij leven. Bomen verbinden habitats, reguleren waterhuishouding en dragen bij aan de vermindering van klimaatimpact.

  3. 3

    Ook binnen het impactgebied Natuur Dichtbij zijn stappen gezet. Het volledige educatieve aanbod voor Primair Onderwijs is herzien en versterkt. Eén van de nieuwe lessen richt zich volledig op lokale biodiversiteit en maakt kinderen bewust van het leven, zowel klein als groot, om zich heen. Zo ontstaat een beweging van jonge natuurbeschermers die begrijpen dat natuurherstel niet altijd ver weg is, maar ook dichtbij huis begint.

Door duizenden bomen te planten, ecosystemen te verbinden en landschappen te vergroenen met partners, is in 2025 letterlijk nieuw leven gecreëerd. Deze resultaten tonen dat natuurherstel schaalbaar is, van lokale vrijwilligersprojecten tot internationale herbebossing. Het vergroten van ecosystemen versterkt niet alleen de leefgebieden van dieren, maar draagt ook bij aan klimaat robuuste landschappen. Zo geven we concreet invulling aan de ambitie om natuur te laten groeien, in lijn met de doelen van het Masterplan 2050.

1.5

Brighten the Blue

Mariene ecosystemen staan wereldwijd onder druk. Overbevissing, klimaatverandering en vervuiling tasten de biodiversiteit van oceanen en zeeën aan. Blijdorp wil met “Brighten the Blue” bijdragen aan herstel, zowel educatief als praktisch.

  1. 1

    Binnen Duurzame Noordzee stond in 2025 de samenwerking met Ecowende centraal. De expositie ‘Leven met Windparken’ maakte zichtbaar hoe windenergie en natuur hand in hand kunnen gaan. Innovaties zoals vogelcorridors, stilstandvoorzieningen en rifstructuren tonen hoe energieopwekking niet ten koste hoeft te gaan van biodiversiteit. Blijdorp maakte dit toegankelijk voor een breed publiek en draagt hiermee bij aan bewustwording rond mariene duurzaamheid.

  2. 2

    Blijdorp is sinds 2025 onderdeel van het samenwerkingsverband (andere partners WWF, ARK Rewilding, RAVON, Sportvisserij NL) die werkt aan de herintroductie van de steur in Nederland. In 2026 werken we gezamenlijk aan een opkweekcentrum voor de steur.

  3. 3

    Blijdorp werkt samen met universiteiten, NGO's, Ministerie van LVVN en enkele andere partijen aan het Haaien- en Roggen Actieplan (HAROA) 2022-2027, een beleidsplan van het Ministerie van LVVN.

  4. 4

    Ook de Caribbean Coast was een belangrijk speerpunt. In samenwerking met Reef Renewal werd gewerkt aan een koraalherstelproject. De eerste wetenschappelijke publicaties rondom visreproductie zijn in aantocht en op dit moment hebben we al voor 31 vissoorten het eitje gedetermineerd. Onze resultaten tot zover presenteerden we op een congres in Quebec. Dit soort wetenschappelijke data vormt de basis van een vruchtbaarheidskalender voor rifvissen rondom Bonaire.  Daarnaast is een citizen science duikcertificering ontwikkeld, waardoor lokale gemeenschappen direct betrokken worden bij monitoring en herstel.

Van koraalherstelprojecten in de Caribbean tot innovatieve rifstructuren in de Noordzee: 2025 liet zien dat ook mariene ecosystemen herstelbaar zijn. Door te werken aan ecosysteemherstel en bezoekers mee te nemen in verhalen over windparken in harmonie met natuur, maken we impact boven én onder water. Deze projecten bewijzen dat onze inzet voor het blauwe domein bijdraagt aan een veerkrachtige oceaan en versterken de ambitie om ook in het water ‘nature back to life’ te brengen.

1.6

Conclusie en stappen naar natuurherstel

Elk guiding principle komt tot leven in concrete projecten en meetbare resultaten: van de geboorte van bedreigde dieren in fokprogramma’s tot ecosystemen die worden uitgebreid, en van technologische innovaties tegen stroperij tot educatie en bewustwording in Rotterdam en ver daarbuiten.

Wat alle initiatieven verbindt, is de bijdrage aan natuurherstel. Waar ‘Stop the Loss’ en ‘Reverse the Red’ vooral gericht zijn op bescherming en herstel van soorten, leggen ‘Expand the Green’ en ‘Brighten the Blue’ de basis voor weerbare ecosystemen waarin mens en natuur samen kunnen floreren.

De komende jaren zullen we deze lijn voortzetten: opschaling van succesvolle hubs en projecten, verdieping van internationale samenwerkingen en een nog sterkere verankering van natuurherstel in alles wat Blijdorp doet. Want alleen door samen te werken met partners, bezoekers en de samenleving kunnen we de belofte waarmaken: Together we bring nature back to life.

Volgend hoofdstuk